Profesor Stanisław Kuś urodził się 1 lutego 1925 r. w Rzeszowie w rodzinie profesora gimnazjum dr. Andrzeja Kusia i Jadwigi z domu Rusin, znanych i zasłużonych działaczy społecznych. W latach okupacji ukończył szkołę rzemieślniczą i jako ślusarz pracował w rzeszowskiej fabryce silników lotniczych Flugmotorenwerke Reichshof (przed wojną, należące do COP Rzeszowskie PZL), kontynuując naukę na tajnych kompletach. Był członkiem Armii Krajowej. Egzamin maturalny zdał w 1945 roku w rzeszowskim Liceum Matematyczno-Fizycznym a studia na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej ukończył w 1951 r. z dyplomem magistra inżyniera budownictwa.
Pracę zawodową w przedsiębiorstwie budowlanym rozpoczętą już w czasie studiów, kontynuował w warszawskich zespołach i biurach studiów inwestycyjnych, Instytucie Techniki Budowlanej – gdzie pełnił funkcję zastępcy dyrektora ds. naukowo-technicznych i kierował Pracownią Konstrukcji Przestrzennych oraz Biurze Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego „Bistyp – Warszawa” na stanowiskach: projektanta, kierownika zespołu i pracowni konstrukcji sprężonych oraz Zakładu Nowych Konstrukcji. Jednocześnie w latach 1952-1957 był aspirantem, a następnie adiunktem w kierowanej przez prof. Tomasza Kluza Katedrze Technologii Prefabrykatów i Betonu Sprężonego Politechniki Warszawskiej.
W 1957 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych na podstawie dysertacji „Konstrukcje sprężone kołowo-symetryczne” zaś w roku 1969 stopień naukowy doktora habilitowanego, przedstawiając na Politechnice Warszawskiej rozprawę pt. „Sploty jako zbrojenie sprężające w konstrukcjach strunobetonowych”. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w roku 1974, a w roku 1990 został mianowany profesorem zwyczajnym Politechniki Rzeszowskiej, z którą był związany od 1976 roku jako profesor, kierownik Katedry Konstrukcji Budowlanych i przez trzy kadencje rektor tej Uczelni. W roku 2014 został doktorem h. c. Politechniki Rzeszowskiej.
Przez osiem kadencji był Profesor członkiem Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN, od lat 1970-tych członkiem Sekcji Konstrukcji Betonowych, Metalowych i Drewnianych tego Komitetu, a od roku 1969 członkiem Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. Przez wiele lat zasiadał w radach naukowych kilku instytutów naukowo-badawczych. O wysokiej pozycji naukowej Profesora świadczy również fakt, że trzykrotnie pełnił wybieralną funkcję członka Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego (w latach: 1976-78, 1993-96 i 1999-2002), a w latach 1985-87 członka Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego.
Biegła znajomość czterech i czynna kilku innych języków obcych ułatwiała Profesorowi szerokie kontakty i intensywną współpracę międzynarodową. W latach 60-tych XX wieku odbył w Paryżu kilkumiesięczny staż w biurze projektów i koncernie budowlanym twórcy i patrona rozwoju konstrukcji sprężonych prof. Freyssinet’a. Wygłosił Profesor wiele wykładów, referatów generalnych i przeglądowych w uniwersytetach, instytutach, przedsiębiorstwach oraz na kongresach, konferencjach i sympozjach w Europie, Ameryce i Azji, m. in.: w Aleppo, Berlinie, Cottbus, Eidhoven, Leningradzie, Londynie, Lwowie, Montrealu, Paryżu, Rzymie. W latach 1966-70 przewodniczył Polskiej Grupie Krajowej Stowarzyszenia Badania Materiałów i Konstrukcji (RILEM), przez wiele lat był członkiem Komisji Stali Sprężających Międzynarodowego Stowarzyszenia Konstrukcji Sprężonych (FIP), brał udział w pracach grupy roboczej W18 – Konstrukcje z Drewna i w zjazdach Międzynarodowej Rady Budownictwa (CIB). Był członkiem American Society of Civil Engineers (ASCE) i członkiem rzeczywistym Akademii Transportu i Budownictwa Ukrainy.
Wartą odnotowania cechą Profesora było jego zaangażowanie w prace na rzecz środowiska zawodowego inżynierów budownictwa. Od roku 1952 aktywnie działał w Polskim Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, pełniąc między innymi funkcje Przewodniczącego Komisji Nauki i Przewodniczącego Zarządu Głównego. W ostatnich latach ubiegłego wieku prowadził wraz z ówczesnym v-ce prezesem SARP K. Ferencem intensywne działania zmierzające do ustanowienia w Polsce samorządów zawodowych inżynierów budownictwa i architektów. Był przewodniczącym pierwszego Komitetu Założycielskiego Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, a następnie członkiem Krajowej Rady Izby. Od 1962 r. był redaktorem tematycznym miesięcznika „Inżynieria i Budownictwo”, a od kilkunastu lat członkiem redakcji „Wiadomości projektanta budownictwa”. Był przewodniczącym i członkiem komitetów naukowych i organizacyjnych kilkudziesięciu konferencji krajowych i międzynarodowych.
Szerokie zainteresowania naukowe Profesora koncentrowały się na problematyce kształtowania konstrukcji, zwłaszcza przekryć o dużych rozpiętościach oraz teorii, technologii i badaniach konstrukcji żelbetowych, wstępnie sprężonych, zespolonych, konstrukcji z drewna klejonego warstwowo, a także na zagadnieniach normalizacji w projektowaniu konstrukcji budowlanych i jej naukowych podstawach. Jest autorem 2 i współautorem 10 monografii oraz książek technicznych, ponad 300 artykułów, referatów naukowych i technicznych oraz 10 norm budowlanych. Wypromował ponad 200 inżynierów i magistrów inżynierów budownictwa, 9 doktorów nauk technicznych, zrecenzował kilkadziesiąt rozpraw doktorskich i habilitacyjnych oraz kilkanaście wniosków o tytuł naukowy profesora.
Zgodnie z często używaną definicją budownictwa jako dyscypliny, w której wiedza z obszaru nauk ścisłych i technicznych – uzyskana w wyniku studiów, badań, praktyki i doświadczenia – jest stosowana w wykonywaniu budowli na użytek człowieka, inspiracją do podejmowanych przez Profesora badań były problemy pojawiające się w czasie projektowania i realizacji nowatorskich konstrukcji, a uzyskane wyniki badań i analiz pozwalały na projektowanie konstrukcji awangardowych. W twórczości naukowej i zawodowej Profesora przenikały się i uzupełniały na zasadzie sprzężenia zwrotnego zagadnienia kształtowania i projektowania konstrukcji oraz związane z uzasadnieniem i uogólnieniem naukowym, które następnie są upowszechniane w środowisku zawodowym i przekazywane studentom na wykładach, ćwiczeniach projektowych i seminariach.
Oprócz wspomnianych wcześniej badań sprężonych konstrukcji kołowo-symetrycznych oraz splotów do sprężania elementów i konstrukcji strunobetonowych, najważniejsze prace badawcze Profesora dotyczyły: przestrzennej pracy przekryć hal przemysłowych złożonych z płaskich prefabrykowanych dźwigarów sprężonych (zrealizowano ponad 9 milionów m3 hal o takiej konstrukcji), kryteriów i zasad racjonalnego kształtowania konstrukcji, projektowania konstrukcji zespolonych stalowo-betonowych, konstrukcji z drewna klejonego warstwowo, fałdowych konstrukcji stalowych, meteorologicznych obciążeń konstrukcji budowlanych, połączeń i zakotwień zbrojenia biernego oraz sprężającego, eliminacji rys termicznych i skurczowych w ścianach zbiorników, badań doświadczalnych elementów oraz konstrukcji betonowych, stalowych i drewnianych.
Od 1952 roku był Profesor czynnym, cenionym przez studentów nauczycielem akademickim. Prowadził wykłady i ćwiczenia projektowe z kilku przedmiotów, m. in.: konstrukcji sprężonych, kształtowania konstrukcji, wybranych zagadnień z konstrukcji betonowych i seminaria dyplomowe, początkowo w Politechnice Warszawskiej później w Rzeszowskiej. Wiele prac dyplomowych wykonanych pod Jego kierunkiem zostało nagrodzonych lub wyróżnionych w konkursach na szczeblu centralnym. Z inicjatywy Profesora wprowadzono po raz pierwszy w Polsce do programu studiów na Wydziale Budownictwa i Inżynierii Środowiska PRz unikalny przedmiot „Kształtowanie Konstrukcji”. Głównym celem kształcenia w tym zakresie jest wyposażenie studentów w umiejętność porównywania właściwości wytrzymałościowych i materiałowych różnych ustrojów konstrukcyjnych, głównie na podstawie kryteriów mechaniki budowli, tak aby uzyskać najkorzystniejsze rozwiązania konstrukcji. Stwarza to pomost pomiędzy architekturą i konstrukcją podsumowując umiejętności projektowania konstrukcji budowlanych ze stosowanych obecnie materiałów. W zakres przedmiotu wchodzi kształtowanie: funikularne, na minimum energii sprężystej, zgodnie z naturalnym przebiegiem strumieni sił określonych rodzajem wektorów naprężeń głównych. Jako wykładowca czynnie uczestniczył w konferencjach szkoleniowych, kursach i innych formach zajęć związanych z podnoszeniem kwalifikacji inżynierów budownictwa.
W latach 1976 – 2015 podstawowym miejscem pracy Profesora była Politechnika Rzeszowska. Był twórcą i długoletnim kierownikiem Katedry Konstrukcji Budowlanych. Przyczynił się do szybkiego rozwoju naukowego i zawodowego pracowników Katedry i Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska, podniesienia poziomu dydaktyki oraz nawiązania współpracy z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami naukowymi, biurami projektów i firmami budowlanymi.
Przez cały czas kierowania Katedrą inspirował Profesor podległych sobie pracowników do podnoszenia kwalifikacji naukowych i zawodowych, swobody prezentowania wyników prac badawczych, odwagi w dyskusjach na konferencjach i innych spotkaniach w gremiach naukowców, projektantów albo wykonawców robót budowlanych. W rezultacie jeden z nas uzyskał tytuł naukowy profesora, czterech stopień doktora habilitowanego, a sześciu jest wypromowanymi przez Profesora doktorami nauk technicznych; zaś prawie wszyscy pracownicy KKB posiadają uprawnienia budowlane. Nie skąpił nam krytycznych uwag lecz zawsze był otwarty na rzeczową dyskusję oraz uznanie argumentów adwersarza i autentycznie cieszył się ze wszystkich naszych osiągnięć.
Przez 3 kadencje (w latach 1987-90, 1990-93 i 1996-99) był Profesor rektorem Politechniki Rzeszowskiej, wykazując się umiejętnościami organizacyjnymi, zdolnością do budowania i aktywizacji pracy zespołów badawczych, entuzjazmem i otwartością na nowe inicjatywy i pomysły. Z sukcesem przeprowadził Uczelnię przez trudny okres zmian ustrojowych tworząc podstawę do rozwoju jej potencjału naukowego, dydaktycznego i bazy materialnej. Kontynuując dzieło swojego poprzednika – prof. Kazimierza Oczosia (utworzenia w Uczelni Rzeszowskiej Instytutu Lotnictwa z kształceniem – jako jedyna w Polsce uczelnia cywilna – magistrów inżynierów lotnictwa, a zarazem pilotów lotnictwa cywilnego) doprowadził do włączenia Ośrodka Kształcenia Lotniczego w Jasionce w struktury Politechniki Rzeszowskiej, pozyskania funduszy na jego funkcjonowanie i doposażenie w symulator lotu, a także do utworzenia z Politechniką Warszawską Ośrodka Kształcenia Szybowcowego w Bezmiechowej k. Leska.
Profesor Stanisław Kuś należy do ścisłej czołówki wybitnych współczesnych polskich projektantów konstrukcji budowlanych. Jego zawodowe osiągnięcia są tak liczne, że do ich przybliżenia można zacytować treść inskrypcji poświęconej najwybitniejszemu twórcy baroku na Wyspach Brytyjskich, angielskiemu architektowi i astronomowi Ch. Wren’owi, znajdującej się w londyńskiej Katedrze św. Pawła: „Si monumentum requiris, circumspice” – „Jeżeli szukasz jego pomnika rozejrzyj się wokół”. Realizacje pierwszych projektów Profesora znajdują się w Rzeszowie w postaci hali targowej i wiaty targowiska przy ul. Szopena oraz obiektów ośrodka sportowego MOSiR przy ul. Pułaskiego. Kolejno wznoszono: hale sportowe AWF w Warszawie, rozmieszczone na terenie całego Kraju liczne obiekty sportowe i przemysłowe o konstrukcji sprężonej, podziemną część hali widowiskowej „Spodek” w Katowicach, stalowe konstrukcje fałdowe „Supersamu” w Warszawie, hali sportowej „Olivia” w Gdańsku, hali sportowo-widowiskowej w Rzeszowie oraz konstrukcje z drewna klejonego warstwowo, m. in. hal sportowo-widowiskowych w Gorlicach, Tarnobrzegu, Grudziądzu i Ciechanowie. Największym gabarytowo jest zespół obiektów sportowych Aleppo Sport City w Syrii, a najbardziej spektakularnym osiągnięciem inżynierskim wyprostowanie pochylonego podczas montażu wieżowca przy ul. Słowackiego w Rzeszowie. Tak jak pierwsza, tak i ostatnia konstrukcja zaprojektowana przez Profesora znajduje się w Jego rodzinnym mieście, a są nią zadaszone trybuny stadionu „Stali-Rzeszów”. O bardzo wysokiej klasie Projektanta wymienionych budowli świadczy nowatorstwo zastosowanych rozwiązań, np.: wykonanie sprężonych łupin o proporcjach skorupki jajka w obiektach rzeszowskiego targowiska – prawdopodobnie drugie w Polsce i pierwsze bez drewnianego deskowania, pierwsze w Kraju zastosowanie stali trudno rdzewiejącej 10HAV3 w rurowych kratownicach przestrzennych o dużej rozpiętości – w rzeszowskiej hali sportowo-widowiskowej, itd.; trudno jest znaleźć wykonany przez Profesora lub z Jego udziałem projekt o pozbawionej oryginalności konstrukcji budowlanej.
Jako rodowity rzeszowianin uczestniczył Profesor w życiu społeczności lokalnej, angażując się w działania związane z rozwojem miasta. Będąc w młodości członkiem Armii Krajowej brał udział w akcji „Burza”. Od lat 50-tych XX wieku utrzymywał ścisłe kontakty ze środowiskiem budowlanym Rzeszowa, nie tylko projektując wspomniane wyżej obiekty ale i wspierając radą lokalnych inżynierów w rozwiązywaniu problemów na etapie projektowania oraz wznoszenia budowli inżynierskich. W 2008 roku został Honorowym Obywatelem Miasta Rzeszowa.
W wyrazie uznania zasług związanych z działalnością naukową, zawodową, organizacyjną i społeczną otrzymał Profesor wiele odznaczeń państwowych, resortowych i nagród, w tym: Krzyż Oficerski i Krzyż Kawalerski Polonia Restituta, Złoty i Srebrny Krzyż Zasługi, Medal Edukacji Narodowej, Medal PZITB im. Prof. Stefana Kaufmana, Krzyż Armii Krajowej, Odznakę za akcję „Burza”, medal „Zasłużonym dla Politechniki Rzeszowskiej”, Złotą i Srebrną Odznakę PZITB, Medal Honorowy Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, Honorową Odznakę „Za Zasługi dla Budownictwa”, Nagrodę Prezydenta Miasta Rzeszowa oraz ponad 30 nagród Ministra Budownictwa za wybitne osiągnięcia twórcze, kilkanaście nagród Rektora Politechniki Rzeszowskiej i nagród stowarzyszeń naukowo-technicznych.
Oprócz imponujących osiągnięć naukowych, zawodowych, dydaktycznych i organizacyjnych, należy wymienić cechy decydujące o klasie intelektualnej i niepowtarzalnej osobowości Profesora. Wszechstronnie utalentowany, niezwykle pracowity, życzliwy, wyrozumiały i pomocny nauczyciel, szef i współpracownik, społecznik żywo zaangażowany w prace na rzecz środowiska naukowego i zawodowego, gorący patriota, cieszył się Profesor powszechnym szacunkiem i uznaniem. Umiejętnością harmonijnego łączenia pracy naukowej, dydaktycznej i zawodowej z intensywną działalnością organizacyjną, pracą na rzecz krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń naukowo-technicznych i zawodowych, czynnym udziałem w życiu organizacji społecznych i patriotycznych oraz aktywnością sportową i towarzyską budził głęboki podziw i szacunek.
Prochy Profesora Stanisława Kusia spoczną w grobie rodzinnym na Cmentarzu Pobitno w Rzeszowie.
Panie Profesorze, będzie nam bardzo brakowało Twojego uśmiechu, opieki i światłych rad
Seniorzy i młodsi pracownicy
Katedry Konstrukcji Budowlanych
Politechniki Rzeszowskiej
